سیر «أَفَلَا تَعْقِلُونَ» و «أَفَلَا یَعْقِلُونَ» در قرآن

در این یادداشت مختصر به بررسی این قسمت از آیات الهی درباره سیر «أَفَلَا تَعْقِلُونَ» و «أَفَلَا یَعْقِلُونَ» در قرآن می پردازیم . 

(1) وَبِاللَّیْلِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿الصافات: ١٣٨﴾

و شامگاهان مى‏گذرید آیا به فکر فرو نمى‏روید

(2) وَمَا أُوتِیتُم مِّن شَیْءٍ فَمَتَاعُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَزِینَتُهَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ وَأَبْقَىٰ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿القصص: ٦٠﴾

و هر آنچه به شما داده شده است کالاى زندگى دنیا و زیور آن است و آنچه پیش خداست بهتر و پایدارتر است مگر نمى‏اندیشید 

(3) وَهُوَ الَّذِی یُحْیِی وَیُمِیتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿المؤمنون: ٨٠﴾

و اوست آن کس که زنده میکند و مى‏میراند و اختلاف شب و روز از اوست مگر نمى‏اندیشید

(4) أُفٍّ لَّکُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿الأنبیاء: ٦٧﴾

اف بر شما و بر آنچه غیر از خدا مى‏پرستید مگر نمى‏اندیشید 

(5) لَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَیْکُمْ کِتَابًا فِیهِ ذِکْرُکُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿الأنبیاء: ١٠﴾

در حقیقت ما کتابى به سوى شما نازل کردیم که یاد شما در آن است آیا نمى‏اندیشید

(6) وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِی إِلَیْهِم مِّنْ أَهْلِ الْقُرَىٰ أَفَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَیْرٌ لِّلَّذِینَ اتَّقَوْا أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿یوسف: ١٠٩﴾

و پیش از تو جز مردانى از اهل شهرها را که به آنان وحى مى‏کردیم نفرستادیم آیا در زمین نگردیده‏اند تا فرجام کسانى را که پیش از آنان بوده‏اند بنگرند و قطعا سراى آخرت براى کسانى که پرهیزگارى کرده‏اند بهتر است آیا نمى‏اندیشید

(7) یَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى الَّذِی فَطَرَنِی أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿هود: ٥١﴾

اى قوم من براى این پاداشى از شما درخواست نمى‏کنم پاداش من جز بر عهده کسى که مرا آفریده است نیست پس آیا نمى‏اندیشید 

(8) قُل لَّوْ شَاءَ اللَّهُ مَا تَلَوْتُهُ عَلَیْکُمْ وَلَا أَدْرَاکُم بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِیکُمْ عُمُرًا مِّن قَبْلِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿یونس: ١٦﴾

بگو اگر خدا مى‏خواست آن را بر شما نمى‏خواندم و شما را بدان آگاه نمى‏گردانید قطعا پیش از  آن روزگارى در میان شما به سر برده‏ام آیا فکر نمى‏کنید 

(9) فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْکِتَابَ یَأْخُذُونَ عَرَضَ هَٰذَا الْأَدْنَىٰ وَیَقُولُونَ سَیُغْفَرُ لَنَا وَإِن یَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِّثْلُهُ یَأْخُذُوهُ أَلَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِم مِّیثَاقُ الْکِتَابِ أَن لَّا یَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ وَدَرَسُوا مَا فِیهِ وَالدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِّلَّذِینَ یَتَّقُونَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿الأعراف: ١٦٩﴾

آنگاه بعد از آنان جانشینانى وارث کتاب شدند که متاع این دنیاى پست را مى‏گیرند و مى‏گویند بخشیده خواهیم شد و اگر متاعى مانند آن به ایشان برسد  آن را مى‏ستانند آیا از آنان پیمان کتاب گرفته نشده که جز به حق نسبت به خدا سخن نگویند با اینکه آنچه را که در آن است آموخته‏اند و سراى آخرت براى کسانى که پروا پیشه مى‏کنند بهتر است آیا باز تعقل نمى‏کنید 

(10) وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَلَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِّلَّذِینَ یَتَّقُونَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿الأنعام: ٣٢﴾

و زندگى دنیا جز بازى و سرگرمى نیست و قطعا سراى بازپسین براى کسانى که پرهیزگارى مى‏کنند بهتر است آیا نمى‏ اندیشید

(11) یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِی إِبْرَاهِیمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنجِیلُ إِلَّا مِن بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿آل‌عمران: ٦٥﴾

اى اهل کتاب چرا در باره ابراهیم محاجه مى‏کنید با آنکه تورات و انجیل بعد از او نازل شده است آیا تعقل نمى‏کنید

(12) وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ لِیُحَاجُّوکُم بِهِ عِندَ رَبِّکُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿البقرة: ٧٦﴾

و چون با کسانى که ایمان آورده‏اند برخورد کنند مى‏گویند ما ایمان آورده‏ایم و وقتى با همدیگر خلوت مى‏کنند مى‏گویند چرا از آنچه خداوند بر شما گشوده است براى آنان حکایت مى‏کنید تا آنان به آن پیش پروردگارتان بر ضد شما استدلال کنند آیا فکر نمى‏کنید 

(13) أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿البقرة: ٤٤﴾

آیا مردم را به نیکى فرمان مى‏دهید و خود را فراموش مى‏کنید با اینکه شما کتاب را میخوانید آیا نمى‏اندیشید

و در تک آیه زیر آمده است :

(14)وَمَن نُّعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ فِی الْخَلْقِ أَفَلَا یَعْقِلُونَ ﴿یس: ٦٨﴾

و هر که را عمر دراز دهیم او را خلقت فروکاسته گردانیم آیا نمى ‏اندیشند 

تعقلون تنها مخاطب هست و یعقلون جمع مذکر مضارع می باشد . تا شماره 13 مخاطب سوال مومنین و اهل کتاب هستند و در شماره 14 جمع مذکر بکار برده که مخاطب آن عامه ناس هستند. اینکه خطاب قرآن در این آیات نیز باز اهل کتاب را شامل می شود خود به وضوح نشان می دهد کمتر کسی از اهل کتاب پیشین اهل تعقل بوده اند و معاندانه با آیات خداوند رویارویی می کردند . چنان چه اکنون نیز معندانه در کار جعل و فریب جوامع بشری هستند و در قالب سازمان جهانی یونسکو در حال ساخت امامزاده ای رنگارنگی در آن گوشه از جهان که پای بشر جدیدا به آنجا رسیده است هستند .

«با تشکر از جناب سنجری برای راهنمایی هایشان در این باره»